E-learning voor machinisten in opleiding

Backer & Rueb (B&R)

Er is weer een nieuwe e-learning beschikbaar gekomen voor vrijwilligers van het Nederlands Stoommachinemuseum (NSM). Deze e-learning voor de bediening van de B&R (Breda, 1924) en Louis Smulderspomp (Utrecht, 1907) kwam tot stand met een subsidie van het Prins Bernhard Cultuurfonds (themafonds Erfgoedvrijwilligers) en dankzij de toekenning van de Willem Wolffprijs 2021 (jury met vertegenwoordigers van de afdeling Geschiedenis der Techniek van het Koninklijk Instituut Van Ingenieurs (KIVI), de Stichting Historie der Techniek (SHT) en de familie Wolff). Het NSM is de subsidiegevers zeer erkentelijk.

 

 

 

 

 

 

                        

Ook deze e-learning is een gezamenlijke productie van Omni VR (Reeuwijk) en het NSM. In 2020 kwam al een e-learning van de baggermolen tot stand. In de e-learnings wordt de opstart- en stopprocedure stapsgewijs in beeld gebracht en beschreven. Ze zijn onderdeel van de interne opleiding tot machinist en zijn alleen met een wachtwoord voor vrijwilligers van het NSM te zien.

                               

De betekenis van de B&R

Voor het drooghouden van de polders van de Vier Noorder Koggen werden tot het jaar 1869 24 windmolens gebruikt, waarvan er 15 in de omgeving van Medemblik stonden. Er kon alleen bij eb water op de Zuiderzee worden geloosd. Dit leidde tot schommelingen van het waterpeil in de poldersloten. Om dit beter te kunnen reguleren ging men in 1869 deels op stoombemaling over met de bouw van hulpstoomgemaal de Vier Noorder Koggen bij Medemblik.  In 1906 had men inmiddels voldoende vertrouwen gekregen in de gemechaniseerde pompinstallatie: de windmolens die nog dienst deden werden vervangen door een nieuw gemaal. Het oude gemaal uit 1869 hoefde niet te wijken, het nieuwe werd eraan vast gebouwd. In het nieuwe gedeelte ging men over op stoomaandrijving van de grote centrifugaalpomp van Smulders & Co. uit 1907. De B&R (1924) werd geplaatst. De pomp werkte het water meer dan twee meter op en sloeg het met een capaciteit van max. 450 m³ per minuut uit op de machinekolk tussen het gemaal en de Westfriese Omringdijk. Bij eb werd het kolkwater geloosd op de Zuiderzee. Het zou toen niet lang meer duren voordat Zuiderzee IJsselmeer werd (1932). In 1971 werd het gemaal Vier Noorder Koggen buiten bedrijf gesteld.

 

                          

Li: uitsnede uit een blauwdruk uit 1925 met de B&R in de machinehal en de leidingen in de kelder.

Re: de B&R met pomp, gezien vanaf de galerij.

                            

Li: Binnenwerk van de Louis Smulders centrifugaalpomp vóór plaatsing in 1907.

Re: De Louis Smulderspomp in het gemaal.

 

Ketel, stoommachine, pomp

Het Nederlands Stoommachinemuseum is sinds 1984 in het voormalige stoomgemaal Vier Noorder Koggen gevestigd. De B&R is tijdens demonstraties op (super)stoomdagen op gezette tijden in werking te zien, soms alleen, soms mét de pomp tijdens maaldemonstraties. De ketel wordt op die dagen gestookt met kolen. Het verzorgen van de stoomproductie met één ketel vergt veel van ketel en stoker. De stoker moet bij demonstraties voldoende tijd hebben om het vuur in de ketel op of af te bouwen. Stoker, machinist (en bij pompdemonstraties, de pompman) werken dan geconcentreerd samen. Eventuele vragen uit het publiek moeten dan soms even wachten op een antwoord.

Machinisten in opleiding

Machinisten volgen bij het stoommachinemuseum een opleidingstraject om alle machines verantwoord te kunnen bedienen. Hun bekwaamheid wordt getoetst. Bij de bediening van de B&R komen nogal wat handelingen kijken, voor het publiek zichtbaar (door de stoker in het ketelhuis en de machinist in de machinehal) of onzichtbaar (in de kelder). Nu zijn stokers en machinisten allemaal vrijwilligers met onregelmatige werkroosters. Hun technische voorkennis loopt uiteen. Voor een (maal)demonstratie is een eerste vereiste dat stoker, machinist en pompman over de benodigde deskundigheid beschikken én ze op dezelfde dag ingeroosterd kunnen worden. De meeste andere machines in het museum kunnen ook op perslucht draaien of op stoom door het stoken met hout dus kunnen ze vaker in werking worden gedemonstreerd. De praktijkopleiding van de B&R is alleen mogelijk tijdens proefdraaien van de machine na onderhoud of bij demonstraties van de B&R tijdens evenementen, waardoor de mogelijkheid tot kennisoverdracht bij deze machine juist beperkt is. Het gaat namelijk niet alleen om het verwerven van kennis en routines, ook moet de machinist in opleiding kunnen duiden wat hij ziet en hoort tijdens het draaien van de machine en snel kunnen handelen naar bevind van zaken. Naast praktijkinstructie kan hierbij ook een e-learning behulpzaam zijn. De makers hebben niet de illusie dat deze e-learnings op alle fronten in de leemte aan technische achtergrondkennis en vaardigheden kunnen voorzien, ze bieden voor wie daar de behoefte aan heeft, de mogelijkheid om tijdens de winterstop, of gedurende onderhoud wanneer een machine niet kan draaien, de kennis op peil te houden, de feiten en handelingen nog eens in te prenten, van thuis uit, digitaal, op welk moment de machinist in opleiding daar ook behoefte toe voelt.

Zelf vrijwilliger worden bij het NSM?

Ooit overwogen om zelf vrijwilliger te worden bij het Stoommachinemuseum? We zoeken versterking voor de uitvoering van verschillende taken. Neem bij interesse contact op met officemanager@stoommachinemuseum.nl of bel 0227-544732 voor meer informatie of een kennismakingsgesprek.

En bedenk waar je hierboven ‘stoker’, ‘machinist’ of ‘pompman’ leest, deze werving ook geldt voor vrouwelijke vrijwilligers met interesse in techniek.

Deel met je vrienden of praat mee!